Buçalışma ile Abdülhak Hâmid Tarhan’ın tiyatro eserleri üzerinde şimdiye kadar yapılmayanalegorik bir okuma yapıldı ve eserlerinin önemli bir konusu olan hükümdarlarmeselesi ortaya konuldu. Bununla aynı zamanda Abdülhak Hâmid Tarhan’ın siyasîhayatı ve muhalif hayatı da gösterildi.
Tanzimatedebiyatının önemli bir özelliği de müntesiplerinin siyasetle iç içeolmalarıdır. Namık Kemal’in deyimiyle onların “maşuka-i vicdan”ları siyasettir.Abdülhak Hâmid Tarhan, Namık Kemal ve diğer Genç Osmanlılar gibi aksiyon adamıdeğildi. Onların gösterdiği aktif bir siyasî mücadeleyi onda göremeyiz. Harekethâlinde bir şey yapamadı. Fıtratı buna müsait değildir. Onun yerine düşünerekve düşündüğünü de yazarak yapmıştır.
AbdülhakHâmid Tarhan’ın piyeslerinin çoğunda bir zalim, müstebit ve onun karşısında dahalkın sevdiği bir kahraman vardır. Bunlar Sultan Abdülaziz ve Sultan II.Abdülhamid’e karşı, Sultan V. Murad ve Midhat Paşa’dır. Hâmid’in eserleri budaire içerisinde cereyan etmektedir. Diğer konular ise bunların gölgesindekalmaktadır.
Hâmid,eserlerinin konularını başka memleketlerden ve başka tarihlerden alarak onlaraalegorik özellikler yüklemiş ve dönemin hükümdarlarından bilhassa Sultan II.Abdülhamid’e muhalefet etmiştir. Onun aleyhinde “efkârıumûmiye”yi (kamuoyunu)oluşturmağa çalışmıştır.
SultanII. Abdülhamid de Hâmid’in bu niyetini anlamış, onun etkisini kırmak veazaltmak için ona yurt dışında çeşitli görevler vermiş ve İstanbul’danuzaklaştırmıştır. Hâmid’in zaaflarını çok iyi tespit ederek ona buna uygungörevler vermiş, onu taltif etmiş, ara sıra borçlarını ödemiş; bu şekilde onunzararını en aza indirmeye çalışmıştır. Sultan II. Abdülhamid bunda muvaffak daolmuştur. Hâmid, bir daha edebiyatla uğraşmayacağına dair Sultan’a söz bilevermiş ve sekiz dokuz sene edebiyatla uğraşmamıştır. Hatta ona hafiyelik bileyapmıştır.
Buyönüyle Abdülhak Hâmid Tarhan aynı zamanda susturulmuş bir adamdır da.
Bu çalışmada,Abdülhak Hâmid Tarhan’ın bu siyasî ve muhalefet hayatı ile eserlerinin önemlibir konusu olan hükümdarlar meselesini bulacaksınız.