Harâbât,Ziyâ Paşa’nın Türk, Arap ve Acem şairlerinden seçme şiirlerle meydana getirdiğiüç ciltlik antoloji eseridir. O dönemde eserlerin ön sözlerinde dil, edebiyat,tiyatro, sanat gibi konular üzerine fikir beyan etmek modaydı. Bu sebeple bazıeserlerin ön sözünün şöhreti, eserin kendisini dahi aşmıştır. Ziyâ Paşa daHarâbât’ın ilk sayfalarına böyle bir mukaddime iliştirmiştir.

Buön söz Harâbât neşredildikten sonra da müstakil bir kitap olarak ayrıca basılanMukaddime-i Harâbât’tır. Burada Ziyâ Paşa dil ve edebiyatla alakalı çok mühimsözler sarf etmiş, eski edebiyatı ve eski edebiyatın mazmunlarını, abartılıteşbihlerini, ağır dilini övmüştür. Ziyâ Paşa’nın edebiyatta, sanatta yenileşmehareketine aykırı bir tavır ile eski edebiyatı övmesi, bilhassa Namık Kemaltarafından çok ağır bir itiraza uğramasıyla neticelenmiştir.

HâlbukiMukaddime-i Harâbât’ta yazdıklarının aksine Hürriyet gazetesinde neşredilen“Şiir ve İnşâ” makalesinde daha farklı fikirlere rast geliyoruz. Hiç şüphe yokki “Şiir ve İnşâ” makalesinde ilan edilen fikirler Türk dili ve edebiyatıaçısından çok mühim bir basamaktır. Türk dilinin Arapça ve Farsça kelimelerleanlaşılamaz bir hâle geldiğini, her kâtibin farklı imlalar kullanmasındandolayı yazıda da büyük bir karmaşanın doğduğunu, bir mektup dahi yazılamaz hâlegeldiğini anlatmaktadır. Buna çare olarak İstanbul çevresinde ve Anadolu’dakonuşulan dile dönmemiz gerektiğini söylemektedir. Hatta daha da ileriyegiderek aruzun yanında garip kalmış bizim o öksüz hecemizi güzel sözlerleövmektedir.

Buçalışma da hatasıyla doğrusuyla Türk tarihinin ve Türk düşünce hayatının büyükadamlarından Ziyâ Paşa’nın bu iki mühim yazısını Latin kökenli Türk alfabesineaktarmakta ve müstakil bir kitap hâlinde sunmaktadır.